Autisme, een handicap?

Het woord handicap stamt uit het Engels en werd meer dan twee eeuwen geleden voor het eerst gebruikt in de paardenrennen. Aan jonge, minder ervaren paarden werd een voorsprong gegeven, terwijl andere, meer ervaren paarden een extra gewicht moesten meedragen om op die manier alle paarden een gelijke kans te geven. De betekenis van de term handicap is nadien buiten de sport gangbaar geworden: een belemmering of hindernis bij het volbrengen van een opdracht.

Een handicap is een vermogensbeperking die problemen veroorzaakt in het dagelijkse leven, in de gezinsactiviteiten, in de vrijetijdsbesteding, in de opvoeding, op het werk … Kortom, in alle levenshandelingen. Een handicap brengt autonomieproblemen mee die tot op zekere hoogte tot afhankelijkheid leiden. Met het oog op hun algemeen welzijn moeten personen met een handicap ondersteuning krijgen en moet er gezocht worden naar compensatie voor de handicap.

Een handicap is het gevolg van een functiestoornis, maar het is tevens het resultaat van de confrontatie tussen de mens en zijn mogelijkheden en van de omgeving en haar vereisten. Een handicap is inderdaad veel meer dan een probleem voor de persoon, het is een sociaal gegeven. Een handicap wordt pas duidelijk in de interactie met de omgeving. Hoe een persoon op een bepaald moment zal functioneren, hangt immers niet alleen van zijn individuele mogelijkheden en beperkingen af, maar ook van de kenmerken, de eisen en de verwachtingen van de omgeving waarin hij vertoeft. Die normen evolueren met de tijd. Hoe de handicap zal worden ervaren dus ook.

Kinderen met autisme zien er doorgaans heel ‘normaal’ uit. Maar hun gedrag stemt niet overeen met de verwachtingen van de samenleving. Die onmogelijkheid om aan de verwachtingen te voldoen, komt in veel situaties van het dagelijkse leven tot uiting. Autisme staat de normale ontwikkeling van de intellectuele, emotionele, zintuiglijke en motorische functies van het jonge kind in de weg. Het is een ontwikkelingsstoornis met verregaande en blijvende gevolgen voor de communicatie, de sociale relaties en de interesses.

Mensen met autisme zijn niet minderwaardig omdat ze een handicap hebben. Hun manier van denken en doen is ànders dan de onze, niet minder. Ze hebben evenwel het nadeel dat ze in de minderheid zijn: de meeste mensen denken nu eenmaal niet op die manier. De samenleving zit voor hen vol met hindernissen.

Door de term handicap te gebruiken, geven we mensen met autisme een voorsprong die nodig is om gelijke kansen te hebben in onze samenleving. Die voorsprong bestaat erin de omgeving zodanig aan te passen dat mensen met autisme, in hun anders-zijn, volwaardig kunnen meedoen. Door autisme een handicap te noemen, willen we erop wijzen dat mensen met autisme extra ondersteuning nodig hebben en dat wij de hindernissen in de samenleving moeten verwijderen om hen gelijke kansen en rechten te geven.

Toch mogen we hierbij zeker niet vergeten dat autisme meer is dan een verzameling van problemen. Soms uit autisme zich ook in uitzonderlijke begaafdheden. Zo zijn sommige kinderen met autisme echte wiskundeknobbels, computerbreinen, keien in muziek of andere kunstvormen, ze kunnen ook ongewoon eerlijk zijn of over een ongekend oriëntatievermogen beschikken. Het komt er dus op aan die specifieke talenten te benutten bij het uitwerken van hun levensproject.