• Oorzaken van de eetproblemen
• Observeren en begrijpen
• Wat kan je doen?

Belangrijke opmerking → Wat we beschrijven, mag enkel als algemene richtlijn worden gezien. Bij eetproblemen, zowel te weinig als te veel eten of te eenzijdig eten, raden we aan om professionele hulp te zoeken.

Voedings- en eetproblemen komen vaak voor bij kinderen met autisme. De problemen kunnen divers zijn: weinig gevarieerd eten, moeilijke overgang van vloeibaar naar vast voedsel, bijzondere eetgewoonten (bijvoorbeeld alles moet in drievoud gegeven worden), bepaalde kleuren niet willen eten, heel traag of juist heel snel eten, een vaste eetplaats nodig hebben, enz.

Om de oorzaak van de eetproblemen te vinden, zal u het standpunt van uw kind moeten innemen. U zal een ‘autistische bril’ moeten opzetten om te zien wat de onderliggende factoren kunnen zijn.

• Oorzaken van de eetproblemen
• Observeren en begrijpen
• Wat kan je doen?

De oorzaken van eetproblemen

Zintuiglijke gevoeligheden
Zintuiglijke gevoeligheden kunnen een directe invloed hebben op het eetgedrag. Het eten kan als aangenaam maar ook als zeer onaangenaam ervaren worden.

Routine
Kinderen met autisme hebben doorgaans nood aan routine en vastigheid. Ook eten kan een vast patroon vertonen. Een eetpatroon kan dus ontstaan vanuit de nood aan routines of rituelen. Zo willen ze hun maaltijd graag op hetzelfde tijdstip en willen ze steevast op dezelfde plaats aan tafel zitten. De nood aan vastigheid kan zo groot zijn dat ze weinig gevarieerd eten.

Detailwaarneming
Detailwaarneming kan het eetpatroon sterk beïnvloeden. Door de focus op details kan een kleine verandering voldoende zijn om niet te willen eten. Bijvoorbeeld een ander bord, ander bestek, een andere zitplaats, andere kruiden, een andere vorm van het brood, een ander merk ketchup, enz. De manier waarop het eten op het bord is geserveerd kan van belang zijn. Bijvoorbeeld niet willen eten omdat het vlees de groenten raakt. Ook kleine verschillen kunnen doorslaggevend zijn. Bijvoorbeeld de worteltjes die anders versneden zijn. Ook een andere verpakking van het voedsel kan problematisch zijn voor een persoon met autisme.
Kinderen weigeren soms iets te eten of te drinken hoewel ze er voordien geen problemen mee hadden. Het is mogelijk dat ze een koppeling maken tussen een onaangename ervaring en een detail. Bijvoorbeeld een kind dat zijn tong verbrandt aan de spinazie en daarna niets groens meer wil eten.

Communicatie
Wij laten anderen weten wat we lekker en niet lekker vinden. Kinderen met autisme doen dat meestal niet spontaan. Het is belangrijk om te weten of een kind met autisme daar moeite mee heeft. Vraag u dus altijd af of de afwijzing een natuurlijke oorsprong heeft.

De communicatiemoeilijkheden kunnen tot verwarring leiden. Door erop te letten hoe u vragen stelt over eten kunnen problemen vermeden worden. Op een vraag zoals "wil je kaas, jam, salami of hesp op je boterham" kan iemand met autisme niet altijd antwoorden omdat er te veel informatie moet worden verwerkt.

Sociaal gebeuren
De maaltijd is doorgaans een moment om met het gezin samen te zijn. Er worden nieuwtjes verteld, er wordt gelachen en gediscussieerd. Eten is een sociaal gebeuren en vergt sociale vaardigheden. Aangezien het kernprobleem van autisme in het sociale domein ligt, is het niet verwonderlijk dat eten soms negatieve reacties oproept.
Tijdens de maaltijd moet er ook gewacht worden: om bediend te worden, op de volgende gang, tot je van tafel mag, enz. Momenten die niet ingevuld zijn, kunnen aanleiding geven tot storend gedrag.

Context
Het is mogelijk dat u te horen krijgt dat uw kind goed en gevarieerd eet op school. Ook kunnen een tante of grootouders u fier vertellen dat hij zo flink gegeten heeft. En thuis wil het niet lukken. De eetgewoontes van kinderen met autisme kunnen dus gekoppeld zijn aan specifieke contexten.

Gezondheid
Indien uw kind last heeft van cariës of orthodontische problemen kan dat moeilijkheden geven bij het eten. Hetzelfde geldt voor spijsverteringsproblemen. Snijd dit onderwerp gerust aan met uw huisarts.

Activiteitsniveau
Sommige kinderen met autisme kunnen tijdens de maaltijd niet lang genoeg op hun stoel blijven zitten. Eerst moet er gewacht worden tot het eten wordt opgeschept, dan wordt er gegeten, eventueel volgen er verschillende gangen met wachtmomenten tussenin. Gevolg: het kind loopt geregeld weg van tafel of wil niet meer aan tafel eten. Sommige kinderen met autisme hebben het moeilijk met het inschatten van tijd. Voor hen is het niet duidelijk wanneer het wachten zal stoppen, dus willen ze eraan ontsnappen.

Angsten
Kinderen met autisme die een nare ervaring met voedsel hebben gehad (zich verslikken, overgeven, hun tong verbranden) koppelen dit soms aan eten in algemene zin. Ze zijn bang om te slikken of om weer ziek te worden van het eten. Sommige kinderen hebben schrik om iets te eten omdat ze iets hebben gehoord of gelezen over schadelijke effecten van voedsel, bijvoorbeeld over voedseladditieven die kankerverwekkend kunnen zijn, de dollekoeienziekte, hormonen die aan dieren worden gegeven, pesticiden, enz.

Motorische problemen
Een gebrek aan controle over de spieren die een rol spelen bij het kauwen en slikken kan een oorzaak zijn van eetproblemen. De problemen worden doorgaans duidelijk wanneer van borst- of flesvoeding op vast voedsel wordt overgeschakeld. Ook de coördinatie tussen vasthouden van lepel/vork en kommetje of bordje kan moeilijk gaan. Fixeren van het bord kan dan een hulpmiddel zijn (antislip placemat).

top

• De oorzaken van eetproblemen
• Observeren en begrijpen
• Wat kan je doen?

Observeren en begrijpen

Wanneer uw kind te weinig eet, kan u een eetdagboek opstellen. Daarin noteert u niet enkel de hoeveelheden, maar bekijkt u het hele plaatje. Enkele suggesties om te observeren:

Wanneer werd er gegeten?
Wat werd er gegeten?
Hoeveel werd er gegeten?
Waar werd er gegeten?
Wie was aanwezig?
Met wat werd er gegeten (met speciaal bestek, beker, bord, enz.)?
Andere omgevingsfactoren (bijvoorbeeld tv of radio, nieuw servies, werken buiten, enz.)

Andere aandachtspunten
Spelen zintuiglijke elementen een rol, bijvoorbeeld een overgevoeligheid van de smaak- of reukzin?

Wat zijn de eetgewoonten in het gezin? Hoe eten de andere kinderen?

Bekijk ook de situatie-gedrag-gevolgenketen : wat ging eraan vooraf en wat zijn de gevolgen?

• Situatie :

  Wat waren de activiteiten voor het eten?
  Wat werd gegeten of gedronken als tussendoortje?
  Waren er speciale gebeurtenissen? Spanningen?
  Hoe werd het eten aangekondigd?
  Rituelen en routines voor het eten?
  Wie zat er mee aan tafel?
  Bepaalt het kind zelf wat het wil eten of wordt het eten voorgeschoteld?
  Wat lag er allemaal op de tafel?
  Wat gebeurde er in de directe omgeving? (tv of radio stond op, kinderen speelden, enz.)
  Met welk eetgerei eet uw kind? Wil uw kind steeds met hetzelfde bord of bestek eten?
  Eet het kind met ander eetgerei dan de tafelgenoten? Wil het met hetzelfde eetgerei eten?

• Gedrag :

  Wat deed het kind? Weigeren om te eten, weglopen van tafel, eten niet willen aanraken, huilen, enkel het brood eten en het beleg laten liggen, spelen met het eten, moeilijkheden met kauwen, enz.

• Gevolgen :

  Hoe reageren u en andere gezinsleden wanneer uw kind moeilijk eet?
  Hoe reageren u en andere gezinsleden wanneer uw kind te veel of te weinig eet?
  Zijn er voordelen voor het kind? Denk hierbij onder meer aan: iets verkrijgen, aan iets ontsnappen, de situatie beheersen, duidelijkheid zoeken, aandacht krijgen, enz.

• De oorzaken van eetproblemen
• Observeren en begrijpen
• Wat kan je doen?

Wat kan je doen?

Visualiseren
Visuele ondersteuning kan de eetsituatie helpen verhelderen. Visualiseren verhoogt de voorspelbaarheid. Ook voor kinderen die geen verzadigingsgevoel hebben en daardoor te veel eten, kan visualiseren een uitkomst bieden. Zo kan je bijvoorbeeld de hoeveelheid die gegeten mag worden met een pictogram voorstellen en dat naast het bord leggen.

Op het internet, meer bepaald op de websites van grootwarenhuizen, is heel wat bruikbaar materiaal te vinden. Als je je aanmeldt voor een thuislevering vind je van bijna alle dranken en etenswaren een foto. Extra handig wanneer je kind alleen bepaalde producten van bepaalde merken eet. Je moet wel een afhaalpunt en leveringsdatum aanklikken vóór je toegang krijgt tot het menu met alle categorieën, maar dat blijft zonder gevolgen zolang je je bestelling niet bevestigt. Je kan dus foto’s van producten downloaden zonder dat je iets hoeft te kopen.

Voorbeelden

• Menu van de dag of de week opmaken.
• Dagschema met aankondiging van de eetmomenten (ondersteuning voor bijvoorbeeld kinderen die geen hongergevoel hebben).
• Losse pictogrammen om uit te kiezen.
• Pictogrammen naast het bord leggen als geheugensteuntje.

Bron : www.sclera.be		Bron : www.sclera.be

Verschillende mogelijkheden om appelsap te visualiseren :

Bron : www.sclera.be		Bron : www.caddyhome.be		Bron : www.imaginesymbols.com		Bron : www.imaginesymbols.com

Etenstijd plannen
Voor sommige kinderen met autisme is het belangrijk om zicht te hebben op de eetmomenten. Die kan u aankondigen, bijvoorbeeld met een dagschema.

Alle eetmomenten worden aangekondigd in het dagschema.
 

Het avondeten wordt op het dagschema van Pierre aangekondigd.

Het is niet aan te raden om altijd stipt op hetzelfde uur te eten. U moet een beetje marge houden om het uzelf niet te moeilijk te maken. Zeg dus niet "we eten om 12 uur" maar wel "we eten tussen 12 uur en 12 uur 30". U kan ook vaste rituelen inbouwen die het eten aankondigen, bijvoorbeeld de handen wassen.

Kleine stappen
Nieuwigheden kan u het best in kleine stappen introduceren. Ze stellen uw kind gerust en geven het de indruk dat het de situatie onder controle heeft. Hoeveel stappen er nodig zijn, zal voornamelijk afhangen van de angstreacties of ernst van de afkeer. Als uw kind positief reageert, sla dan tussenstappen over. Probeer ervoor te zorgen dat uw kind zo ontspannen mogelijk is bij het uitproberen van nieuw voedsel. Zorg voor een ontspannen sfeer en omgeving, steun uw kind en geef het veel complimentjes.

Mogelijke stappen:

• Iets nieuws op tafel zetten.
• Een klein stukje op het bord leggen.
• Een stukje aanraken.
• Een stukje tegen de lippen houden.
• Likken aan het voedsel.
• Een stukje in de mond stoppen, maar nog niet inslikken.
• Een stukje in de mond stoppen en inslikken.

De overgang van vloeibaar of gemixt voedsel naar vast voedsel kan moeilijk verlopen bij jonge kinderen met autisme. Ook hier kan u gebruik maken van (kleine) stappen. Omdat een metalen lepel in de mond een onaangenaam gevoel kan geven, kan een plastic lepeltje helpen.

Proeven buiten de maaltijd
Wanneer u uw kind nieuwe dingen wil laten proeven is het goed om dit niet tijdens de maaltijden te doen. De maaltijden zouden immers te stresserend kunnen worden voor uw kind die niet houdt van veranderingen of nieuwigheden. Aan tafel gaan, kan dan namelijk de betekenis krijgen ‘nieuwe dingen proeven’ en aldus een aankondiging van een moeilijk moment.

Onder het dagschema staat aangekondigd dat Mateo volgende week banaan zal proeven. Maandag komt de oppas en proeven doet hij altijd samen met haar.

Logopedische behandeling
Een logopedische behandeling kan aangewezen zijn wanneer:

• het kind zich vaak verslikt tijdens het eten of drinken en het daardoor benauwd krijgt;
• het kind vaak kokhalst bij het eten of drinken;
• het kind probeert te eten, maar daar niet in slaagt;
• het kind ouder is dan 6 maanden en geen vast of klonterig voedsel wil of kan eten.

Positief bekrachtigen
Gedrag positief bekrachtigen kan helpen om een kind te motiveren om iets nieuws te proberen. U mag uw kind al belonen als het bereid is om iets nieuws te proeven zonder dat het een hele portie eet.

U kan uw kind iets nieuws en iets wat hij graag lust samen aanbieden. Na iedere hap van het nieuwe voedsel krijgt hij een hap van zijn lievelingskost als beloning.

Luna mag een stukje worst eten, haar lievelingskost, nadat ze een hap van haar boterham op heeft.

Het goede voorbeeld geven
Sommige kinderen eten beter in het gezelschap van leeftijdsgenoten of volwassenen. Je kan ook meer geneigd zijn om iets nieuws uit te proberen wanneer een ander het voordoet.

Sociaal gebeuren
Voor sommige kinderen met autisme is het sociale aspect van de maaltijden de oorzaak van het eetprobleem. U kan de sociale regels die gelden aan tafel verhelderen door uitleg te geven of door enkele sociale regels te visualiseren.

Voorbeeld

Als uw kind veel praat aan tafel en geen rekening houdt met een ander die aan het woord is, kan u een pictogram naast zijn bord leggen. Het gebuik van een kartonnen verkeerslicht kan ook nuttig zijn. Veel kinderen kennen dit uit de auti-klas.

Bron : www.sclera.be

Een gezin met 3 kinderen met autisme gebruikt kleurkaarten om het ‘sociale verkeer’ aan tafel te regelen. De groene kaart op tafel wil zeggen dat iedereen mag praten, de gele kaart geeft aan dat je mag praten wanneer je klaar bent met eten en als de rode kaart op tafel staat, weet iedereen dat niemand mag praten.

Uw kind kan ook angstig zijn als er gasten komen eten. U kan uw kind helpen of voorbereiden door informatie te geven over mogelijke sociale situaties. U kan op voorhand aankondigen wie waar aan tafel zal zitten. U kan met uw kind ook mogelijke gespreksonderwerpen bespreken.

Het belangrijkste is dat uw kind eet. Geef prioriteit aan het eten, niet aan het sociale gebeuren. Een gesprek voeren kan nog op andere momenten van de dag.

De omgeving aanpassen
Enkele tips:

• Laat uw kind met autisme op een vaste plaats zitten als dit het eten bevordert.
• Indien uw kind aanrakingen vervelend vindt, zorg er dan voor dat het voldoende ruimte heeft.
• Schakel storende achtergrondgeluiden zoveel mogelijk uit, bijvoorbeeld geen radio of tv tijdens het eten.
• Heeft uw kind moeite met eetgeluiden van anderen, geef het dan een aparte plaats aan tafel of zet de radio aan om ademhaling- en eetgeluiden van de tafelgenoten te overstemmen.
• Geef uw kind een bord met compartimentjes, zo maakt u het eten overzichtelijk.

top