Contextblindheid en moeilijkheden in de communicatie

Context speelt eveneens een belangrijke rol in de menselijke communicatie. De betekenis van wat mensen zeggen is afhankelijk van de context. Als het voor de elfde dag op rij pijpenstelen regent en iemand zegt "mooi weertje vandaag!", dan betekent dat in die context iets anders dan wanneer het al een paar dagen mooi weer is. Kinderen met autisme vinden deze uitspraak in het geval van slecht weer totaal onbegrijpelijk en onzinnig. Wie moeilijkheden heeft om rekening te houden met de context begrijpt taal immers erg letterlijk.

De betekenis van veel woorden is afhankelijk van de context. Het woord bank betekent nu eens een zitmeubel, dan weer een financiële instelling.

Nog moeilijker dan de waarneembare context in communicatie is de niet-waarneembare. Kinderen met autisme hebben op het vlak van communicatie niet enkel problemen met wat er gezegd wordt, maar vooral met wat er niet gezegd wordt. Wat niet gezegd wordt, maar wel bedoeld, is de impliciete context die we met onze verbeelding toevoegen aan wat we waarnemen. Het zijn de zogenaamde 'verzwegen' betekenissen.

Lees bijvoorbeeld de volgende twee zinnen: Leen opende de deur en zag dat Jumper niet langer in zijn kooi was. Al wenend liep ze naar haar moeder die haar vertelde dat hij niet ver weg zou vliegen en wel zou terugkomen.

Hoewel het niet expliciet vermeld wordt, 'weet' je dat Leen een kind is (en geen volwassene), een meisje (en geen jongen), dat Jumper een vogel is (en geen kat), dat Leen verdrietig is (en niet blij) en dat terugkomen terug naar het kooitje betekent (en niet terug naar Australië). Deze zaken weet je omdat je informatie hebt toegevoegd aan wat er letterlijk te lezen stond. Rond deze twee zinnen heb je met je verbeelding een hele context, een samenhang geconstrueerd die niet gegeven was.

Communicatie is een complex gegeven. We dienen niet alleen de woorden of zinnen te begrijpen, maar tevens de (sociale) wereld en de bedoelingen die achter de woorden verscholen zitten. Zonder die context is communicatie vaak erg onbegrijpelijk, verwarrend en mogelijk zelfs beangstigend.