Slaapproblemen

• Oorzaken van slaapproblemen
• Observeren en begrijpen
• Wat kan je doen?

Moeilijk inslapen en problemen met doorslapen zijn de twee meest voorkomende slaapproblemen. Ouders met een kind met autisme klagen nog veel meer dan andere ouders over slaapproblemen. Ze bezorgen hen extra stress en zorgen.

Wanneer kan je van een probleem spreken?

Hoeveel slaap iemand nodig heeft, verschilt van mens tot mens. De hoeveelheid slaap neemt ook af met het ouder worden. Er zijn richtlijnen over hoeveel een kind op een bepaalde leeftijd gemiddeld slaapt. Wanneer u denkt dat uw kind een slaapprobleem heeft, kan u een slaapdagboek bijhouden. Als uw strategieën niet helpen of u zich zorgen maakt, kan u deze gegevens voorleggen aan een professional.

• Oorzaken van slaapproblemen
• Observeren en begrijpen
• Wat kan je doen?

Oorzaken van slaapproblemen

Laten we eerst de mogelijke oorzaken van slaapproblemen van kinderen in het algemeen onder de loep nemen:

• onregelmatige bedtijden;
• geen vaste wektijd;
• te vroeg gaan slapen;
• wilde spelletjes of stimulerende bezigheden voor het slapengaan;
• te weinig fysieke activiteiten overdag;
• te koude of te warme slaapkamer;
• cafeïnehoudende drankjes voor het slapengaan;
• storende omgevingsgeluiden;
• medische oorzaken (tandpijn, ziekte, enz.).

Volgende factoren geven een verhoogd risico op slaapproblemen bij kinderen met autisme:

• jonge leeftijd;
• ADHD;
• astma;
• epilepsie;
• allergie;
• hypergevoeligheden;
• gevoeligheid voor veranderingen in de omgeving;
• angst;
• depressie;
• gedragsproblemen;
• medicatie;
• maag- en darmproblemen;
• slapen in het ouderlijke bed; niet alleen kunnen slapen;
• slaapproblemen in de familie.

De wetenschap heeft nog geen antwoord op het feit waarom kinderen met autisme zo vaak met slaapproblemen te kampen hebben. De oorzaken zijn soms moeilijk te vinden. Enkele oorzaken die bij kinderen met autisme vaak vermeld worden:

• angst, niet veilig voelen, te veel stress;
• obsessief piekeren;
• het gevoel dat ze geen controle hebben over de situatie;
• het concept gaan slapen niet ten volle begrijpen;
• hypergevoelig zijn voor omgevingsgeluiden, geuren, visuele prikkels, textuur van de stof van de nachtkledij of lakens;
• gevoelig zijn voor voedingsmiddelen zoals suiker, cafeïne en voedseladditieven;
• gebruik van medicatie, bijvoorbeeld Rilatine©.

• Oorzaken van slaapproblemen
• Observeren en begrijpen
• Wat kan je doen?

Observeren en begrijpen

Wanneer uw kind slaapproblemen heeft, kan u een slaapdagboek bijhouden. Daarin noteert u niet enkel het aantal uren slaap, maar bekijkt u de slaapsituatie veel breder.
Enkele suggesties om te observeren:

Wanneer is uw kind gaan slapen?
Wanneer is het ingeslapen?
Hoeveel keer is het wakker geworden en hoe lang bleef het wakker?
Wanneer is het ’s morgens opgestaan?
Wat is de totale slaapduur?

Wat u nog meer kan bekijken:

Wat heeft volgens u de slaap verstoord?
Spelen zintuiglijke elementen een rol, bijvoorbeeld een overgevoeligheid van gehoor, gezicht, tast- of reukzin?
Wat zijn de slaapgewoonten in het gezin? Hoe slapen de andere kinderen?
Bekijk ook de situatie-gedrag-gevolgenketen

• Situatie :

  Welke activiteiten hadden plaats voor het slapengaan?
  Wat werd voor het slapengaan gegeten of gedronken?
  Werd tijdens de dag geslapen? Hoe lang? Wanneer? Hoeveel keer?
  Waren er speciale gebeurtenissen? Spanningen?
  Hoe wordt de bedtijd aangekondigd? Door wie? Wanneer?
  Waarmee is uw kind bezig wanneer het naar bed moet?
  Wie begeleidt uw kind naar bed?
  Wat zijn de rituelen en routines voor het slapengaan?
  Is uw kind al of niet moe, angstig, actief, enz. voor het slapengaan?
  Is uw kind ziek geweest in bed?
  

• Gedrag :

  Wat doet uw kind? Zelf uit bed komen, huilen, roepen, rondlopen, spelen, enz.

• Gevolgen :

  Hoe reageren u en de andere gezinsleden wanneer uw kind moeilijk inslaapt?
  Hoe reageren u en de andere gezinsleden wanneer uw kind ’s nachts wakker wordt?
  Zijn er voordelen voor het kind? Denk hierbij onder meer aan: iets verkrijgen (bijvoorbeeld eten, drinken, een extra verhaaltje), aan iets ontsnappen (bijvoorbeeld niet alleen zijn, niet meer donker), de situatie beheersen, duidelijkheid zoeken, aandacht krijgen, nog iets mogen vertellen, enz.

• Oorzaken van slaapproblemen
• Observeren en begrijpen
• Wat kan je doen?

Wat kan je doen?

De situatie verhelderen
Als u vermoedt dat uw kind het concept gaan slapen niet ten volle begrijpt, kan u dat aan de hand van een prentenboek of verhaal duidelijk maken. Zo'n verhaal wordt ook « social story » genoemd.

Leg uw kind uit waarom mensen moeten slapen. Maak ook duidelijk wat de gevolgen zijn van slaapgebrek.

U kan het concept naar bed gaan ook verhelderen aan de hand van een stappenplan. Soms moet u veel details geven: uitkleden, pyjama aantrekken, gordijnen dichttrekken, in bed stappen, nachtlampje doven, in bed liggen en de deken over zich trekken.

Kinderen met autisme houden doorgaans van routines. Ze geven hen een veilig gevoel en controle over de gebeurtenissen. Ze brengen hen tot rust. Een routine installeren voor bedtijd kan dus een positief effect hebben. Kies ze echter met de nodige zorg. Houd er rekening mee dat ze ook buitenshuis gebruikt moet kunnen worden. Bekijk samen met de andere gezinsleden in hoeverre u de routine flexibel en consequent zal kunnen toepassen.
Wees geduldig. Het kan enkele weken duren vooraleer de routine het gewenste effect heeft op het slapen van uw kind. Het kan helpen om de routine visueel voor te stellen.

De routine van de avond is voor Mateo gevisualiseerd in zijn dagschema: pyjama aantrekken, tanden poetsen, naar het toilet gaan en naar bed.

Sommige kinderen hebben nood aan voorspelbaarheid. Ze kunnen pas slapen als ze weten wat er de volgende dag op het programma staat. Overloop eventueel aan de hand van een dagschema wat uw kind de volgende dag zal doen. Ook al lijkt de dagindeling ieder weekdag hetzelfde, uw kind kan er rustig van worden zodat het wellicht makkelijker inslaapt.

Liam kwam ieder nacht uit zijn bed om bij mama en papa te liggen. Voor het slapengaan herhaalt hij nu samen met zijn papa de regel: Ik moet in mijn bedje blijven’. De foto met Liam in zijn bed neemt hij mee naar boven. Hij bevestigt deze aan de aan de muur in zijn kamer. Met deze visuele ondersteuning en het vaste ritueel lukt het Liam zeer goed om in zijn bed te blijven.

De omgeving aanpassen
Zorg voor een rustgevende slaapkamer. Sommige kinderen willen hun spullen graag mee naar de slaapkamer, maar die werken vaak eerder activerend dan rustgevend. Berg speelgoed en andere zaken liever op in een kast zodat uw kind er niet door afgeleid wordt.

De mama van Laure heeft de slaapkamer sober gehouden. Het licht van de lavalamp brengt Laure tot rust. Nu slaapt Laure veel beter in. Laure heeft ook een bijzonder uurwerk: het uur wordt op het plafond geprojecteerd. Wanneer ze wakker wordt, weet ze onmiddellijk hoe laat het is.

Adam heeft geen slaapproblemen. Hij kan rustig inslapen in zijn kamer met veel speelgoed.

Het is goed om voor uw kind met autisme duidelijk afgebakende zones in huis te maken. In de slaapkamer slapen we, in een bepaalde hoek van de woonkamer kan er gespeeld worden, in de keuken eten we, enz. Met welomschreven zones vermijdt u dat uw kind verkeerde verbanden legt en bijvoorbeeld de slaapkamer koppelt aan spelen. U kan natuurlijk niet elke kamer aan een specifieke activiteit linken. Probeer een kamer in zones op te delen: een hoek om huiswerk te maken en te knutselen, een tv-hoek, een speelhoek, enz.

Een Tv-hoek in de slaapkamer.

Sommige kinderen zijn gevoelig voor licht. Verduister de kamer zo goed mogelijk. Gebruik donkere of dikke stof voor de gordijnen. Sommige fabrikanten geven aan wanneer de stof geen licht doorlaat.

Sommige kinderen zijn gevoelig voor geluiden. Een slaapkamer die niet aan de straatkant gelegen is, kan veel oplossen. Er zijn kinderen die geluiden die wij niet horen of waar we niet op letten heel irritant vinden. Een computer die in stand-by staat, kan de slaap al verstoren (zelfs als die in een andere kamer staat). Voor deze kinderen is het belangrijk om de kamer zo geluidsvrij mogelijk te maken. Oudere kinderen kunnen leren slapen met oordopjes.

Veel kinderen met autisme zijn hypergevoelig wat betreft de tastzin. Bepaalde materialen of stoffen worden als onaangenaam of zelfs pijnlijk ervaren. Snijd de etiketten uit de slaapkledij. Zoek uit wat uw kind verkiest. Sommige kinderen houden van een (dons)deken met een zeker gewicht omdat die een veilig gevoel geeft.

Vermijd geuren in de slaapkamer als u vermoedt dat uw kind er last van heeft: parfum, schoonmaakproducten, wasproducten waarmee het beddengoed is gewassen, een muggenplug, enz.

Rust inbouwen
Zorg voor een rustige sfeer in huis wanneer het bedtijd is. Vermijd een teveel aan prikkels: tv-kijken, computerspelletjes spelen, andere gezinsleden die bezig zijn met luidruchtige activiteiten, wilde spelletjes, enz. Als uw kind rustig wordt in bad, plan dit dan voor het slapengaan.

Angstige kinderen of kinderen die veel piekeren kunnen baat hebben bij relaxatieoefeningen.

Het kan sommige kinderen helpen als u voor het slapengaan samen met hen de gebeurtenissen van de dag overloopt. Probeer de zorgen van de dag af te sluiten. Andere kinderen worden het best niet herinnerd aan de gebeurtenissen van de afgelopen dag. Voor hen is zo'n moment enkel aanleiding tot doordrammen, piekeren en andere zaken die niet slaapbevorderend werken.

Draai rustige muziek indien uw kind daar rustig van wordt.

Houdt uw kind niet van een donkere kamer, dan kan een klein nachtlampje of een lavalamp voor de juiste sfeer zorgen.

Praktische tips en adviezen

• Zorg ervoor dat uw kind overdag voldoende beweging heeft.
• Beloon uw kind wanneer er geen problemen zijn, bijvoorbeeld wanneer het niet uit bed komt.
• Zorg ervoor dat uw kind geen honger of dorst heeft.
• Laat uw kind overdag niet meer slapen wanneer dit niet meer aangewezen is.
• Vermijd wilde spelletjes voor het slapengaan.
• Stuur uw kind niet naar zijn slaapkamer bij wijze van straf. De slaapkamer moet een rustige, leuke en veilige plek zijn.
• Zorg voor een aangename temperatuur in de kamer. Doorgaans wordt 19 °C als aangenaam ervaren.

Een arts of specialist raadplegen
Sommige slaapproblemen kunnen het gevolg zijn van gezondheidsproblemen. Denk hierbij aan allergieën van de luchtwegen, tandproblemen, neus-, keel- of oorinfecties, eczeem, reflux, bedplassen, hoofdpijn, enz. Een bezoek aan de huisarts kan aangewezen zijn om het probleem op te sporen of de aanwezigheid ervan uit te sluiten.
Vraag ook hulp aan arts of specialist wanneer angst en aanhoudende nachtmerries ook tijdens de dag voor problemen zorgen.

top