Onvermogen om te troosten

Empathie veronderstelt meer dan alleen perspectiefneming. Echte empathie kenmerkt zich ook door een gepaste emotionele reactie:

• ik herken (spontaan!) je verdrietige gelaatsuitdrukking;
• ik kan mij inleven in het verdriet dat je hebt en voel met je mee;
• ik reageer: ik ga je troosten.

De eerste twee stappen zijn natuurlijk een noodzakelijke voorwaarde om gepast te reageren. Als je niet eens een gelaatsuitdrukking herkent, als je geen besef hebt van de eigen, innerlijke wereld van andere mensen, dan kan je onmogelijk zoiets doen als troosten. Emotieherkenning en perspectiefneming zijn noodzakelijke voorwaarden, maar volstaan niet. Bij echte empathie ga je ook iets doen.

Bij mensen met autisme is er geen probleem met de emotionele responsiviteit: ze zijn niet ongevoelig voor het leed van anderen. Wel is het zo dat ze moeite hebben om dat leed te herkennen en te begrijpen. Eens ze begrijpen dat hun eigen gedrag bijvoorbeeld negatieve emoties uitlokt bij een ander (en dat gebeurt meestal slechts nadat iemand hen dat heeft uitgelegd), drukken ze doorgaans hun spijt uit en ‘voelen’ ze mee met de persoon. Mensen met autisme zijn niet ongevoelig, maar vooral onwetend. En ook onhandig.

Het ontbreken van empathische reacties bij mensen met autisme heeft wellicht ook te maken met de moeilijkheden die ze met probleemoplossing hebben. Wanneer ze geconfronteerd worden met een pijnlijke situatie van iemand anders zoeken ze wel naar een oplossing of een mogelijke reactie, zeker als ze daartoe aangespoord worden. Maar hun probleemoplossing heeft een autistisch jasje. De oplossingen die ze hanteren zijn vaak weinig sociaal, maar eerder puur logisch, materieel en concreet.

Mensen met autisme ondervinden vooral moeilijkheden met het spontaan herkennen van een sociaal-emotioneel probleem, met het creatief bedenken van sociaal acceptabele en effectieve oplossingen voor een gegeven sociale probleemsituatie en met het spontaan activeren van het (emotionele) perspectief van anderen.