Meerdere genen

Verwarrend voor de leek is de vraag waarom een aandoening die zo sterk genetisch bepaald is niet in alle gevallen van de kinderen in een gezin aantast en waarom het herhalingsrisico slechts rond 10% ligt. Dit wijst erop dat autisme niet door één enkele genetische factor wordt bepaald, maar dat verschillende genen samenwerken bij het ontstaan ervan.

Verschillende combinaties van genen kunnen tot autisme leiden, eventueel in interactie met andere factoren.

Eenvoudig gezegd: om de volledige voorbeschiktheid voor autisme te hebben, moet een kind zowel van de vader als van de moeder een paar risicogenen gekregen hebben. Overigens is er dan (meestal) nog maar sprake van voorbeschiktheid, zodat er nog andere factoren aanwezig moeten zijn om de ontwikkelingsstoornis tot uiting te laten komen. Mannelijke hormonen bijvoorbeeld, of misschien bepaalde milieufactoren.

Uit onderzoek blijkt dat er wellicht tientallen risicogenen zijn die in verschillende combinaties tot autisme kunnen leiden. Dit betekent dat autisme in verschillende gezinnen door verschillende of gedeeltelijk verschillende genetische combinaties wordt veroorzaakt.

In feite ligt het probleem zelfs nog ingewikkelder. Bij een paar procent van de kinderen met autisme wordt de aandoening veroorzaakt door een ernstige afwijking in één welbepaald gen, bijvoorbeeld het gen voor fragiele-X-syndroom of voor tubereuze sclerose. Dit zijn genetische aandoeningen waarvoor het risico op overerving 50% bedraagt. Elk kind heeft dus én kans op twee om het defecte gen over te erven als een ouder er drager van is.

Toch heeft slechts 10 à 20% van alle mensen met bijvoorbeeld fragiele-X-syndroom ook autisme. Alle anderen hebben het niet, hoewel ze wel de lichamelijke kenmerken van het syndroom vertonen. Dit betekent dat zelfs bij relatief zeldzame aandoeningen die door een defect in slechts één gen worden veroorzaakt lang niet alle dragers van dat gen ook autisme ontwikkelen. Er is dus een grote variatie in de expressie van de genetische voorbeschiktheid, ook als ze veroorzaakt wordt door één enkele factor.